Türkiyenin Kuşak ve Yol Girişiminde konumlanmasını doğru şekilde yapmasıyla; toplam ihracatını yüzde 15 oranında artırabileceği tahmin ediliyor. Bu çerçevede Türkiyenin Kuşak ve Yol Girişimindeki konumunu 8 farklı senaryoyla ortaya kondu.
Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) ve PwC Türkiye iş birliği ile hazırlanan Türkiyenin Kuşak ve Yol Girişiminde Konumlandırılması başlıklı raporun sonuçları açıklandı. DEİK bünyesinde faaliyet gösteren DEİK/Türkiye-Çin İş Konseyi ve DEİK/Lojistik İş Konseyinin koordinasyonunda gerçekleştirilen raporda, Türkiyenin Kuşak ve Yol Girişimindeki konumuna ilişkin potansiyel ticaret stratejileri, politika senaryoları, doğrudan yabancı yatırım, lojistik ve küresel ölçekli fırsatlar tüm boyutlarıyla ele alındı.
Ticaret Bakan Yardımcısı Rıza Tuna Turagay, DEİK Başkanı Nail Olpak, DEİK/Türkiye-Çin İş Konseyi Başkanı Murat Kolbaşı, DEİK/Lojistik İş Konseyi Başkanı Turgut Erkeskin, PwC Ülke Başkanı Haluk Yalçın ve PwC Kamu Sektörü Direktörü İdil Özdoğanın katılımıyla gerçekleştiren toplantıda, Türk iş dünyasının tüm paydaşlarına, Kuşak ve Yol Girişimine dair kapsamlı bir gelecek öngörüsü sağlayacak çarpıcı bilgiler paylaşıldı.
Turagay: Kuşak ve Yol projesinde köprü görevini kaybetmememiz lazım
Kuşak ve Yol girişiminin taşıdığı öneme vurgu yapan Bakan Yardımcısı Rıza Tuna Turagay, Kuşak ve yol girişimi şu açıdan önem taşıyor: Çin, aslında etki alanını geliştirmek ve dünya ile daha fazla entegrasyon içine girmek amacında. Bu proje de onun bir parçasıdır. Bu projede şunun için yer almalıyız: Çünkü Türkiye lojistik, verimlilik, gümrük işlemleri, jeopolitik konumu itibariyle dünyanın merkezinde olan bir ülke. Dolayısıyla bu proje içinde yer almalıyız. Tehditleri bilmeliyiz ama fırsatları da en iyi şekilde kullanmalıyız. Bu rapor o açıdan çok büyük önem taşıyor. Bizim bu sistem içinde yer almamız içine ne yapmamız lazım? Daha fazla yatırım çekmemiz lazım. Çin diyor ki; Ben düşük ve orta teknolojiden yavaş yavaş çıkacağım, yüksek teknoloji konumlandıracağım. Benin ne yapmam lazım? Çinin bıraktığı alanları doldurmam lazım. Onlarla yatırım yapmam lazım. Diğer yabancı yatırımları da ülkeme çekmem lazım. Bütün amacımız ve gayretimiz bunun üzerinde olacak. Türkiye çok büyük potansiyele sahip bir ülke. Fırsatları çok iyi değerlendirmemiz gerekiyor. Bu rapor, halkımız ve ilgili kurumlar açsısından farkındalık oluşturan bir rapor. Bizim bir şekilde bu köprü görevini kaybetmememiz lazım. Çünkü alternatif rotalar da var. Bu alternatif rotalarda Türkiye dışlanmamalı şeklinde konuştu.
Olpak: Ticaret savaşlarının yaşandığı dönemde Kuşak ve Yol projesini değerlendirmemiz doğru olacak
Bulunduğumuz dönemde Kuşak ve Yol projesini önemine dikkat çeken DEİK Başkanı Nail Olpak, "Çokça şekilde ticaret savaşları gündemimize girmiş oldu. Böylesi bir dönem içerisinde Kuşak ve Yol projesini değerlendirmemizin doğru olacağı kanaatindeyiz. Dünya üzerinde birçok lojistik entegrasyon projesi gerçekleştiriliyor ama bu proje onların içerisinde biraz daha ayrışıyor. 3 karayolu ve 1 denizyolu hattı üzerinde tasarlandığını ifade edelim. Her bir hattaki yatırımların nedenleri ya da finansman olanakları farklı. Aynı zamanda eş zamanlı dijitalleşme projesi olarak da adlandırılıyor. Kuzey aksı, Avrupaya entegrasyona kadar rotasındaki ülkelerin ekonomik kalkınmasını mutlaka etkiliyor ki; 56 tane ülke var. Enerji koridoru olarak adlandırılan orta koridor da hem Avrupa ve Asya arasındaki enerji akışını hem de bölge ülkeler arasındaki politik gerilimleri azaltmayı hedefliyor. Bir de güney koridorumuz var. Özellikle Afrikada yeni ekonomik bölgeleri de buluşturuyor. Çinin, Afrikadaki yatırım stratejisini de biliniyor. Bu noktada Kuşak ve Yol yatırımlarının bir diğer özelliği de var; geçtiği ülkelerin düşük lojistik performansı nedeniyle oluşan altyapı ihtiyacı. Bu çerçevedeki o altyapı yatırımlarının da önemli olduğunu söylemek istiyoruz diye konuştu.
Kuşak ve Yol Girişimi için ticarette 4 temel eksen öne çıkıyor
Çalışmadan çıkan bulgulara göre; Çinin, kendi içindeki dönüşüm planlarının yanı sıra, gelişmiş pazarlara daha iyi erişim ve gelişmekte olan pazarları geliştirme ihtiyacını görmüş durumda. Bu nedenle Kuşak ve Yol Girişiminin ekonomik, sosyal ve politik alanları kapsayan, uzun döneme yayılmış bir proje olduğu ifade edilirken, ticaretin geliştirilmesi kapsamında 4 temel eksen ortaya koyuluyor.
Ulaşım, enerji, telekom ve özel ekonomik bölgeler olarak temellendirilen 4 ana eksende, Kuşak ve Yol güzergahında dünyanın yüzde 62sini oluşturan 4.4 milyarlık nüfus, 23 trilyon dolarlık GSMH ile 3 trilyon dolarlık ticaret hacmi öne çıkıyor.
Türkiye için ekonomik politika fırsatlarında 5 farklı senaryo stratejisi
Kuşak ve Yol Girişiminin alternatif uluslararası ekonomik politika fırsatlarından Türkiyenin en üst düzeyde yararlanabilmesi için 5 farklı senaryo ile strateji sunan bölüm ise çalışmanın en dikkat çeken bölümü olarak göze çarpıyor.
Türkiyenin Çin Yatırımı Açısından Çekiciliğinin Artırılması, Türkiyenin Çin ile Beraber Üretmesi ve Teknoloji Geliştirmesi, Türkiyenin Öncelikli Olarak Bir Lojistik Merkezi Haline Gelmesi, Çin ile Birlikte Başka Pazarlara Öncelik Verilmesi ve Girilmesi ile Kuşak ve Yol Yoluyla Genişleyen Ticarete Öncelik Verilmesi başlıkları altında sunulan yaklaşımlar, Türk iş dünyasına yeni ufuklar açacak önemli yaklaşımlar getiriyor.
Yüksek teknolojili üretim politikası Türkiyenin yatırım cazibesini artıracak
Olgunlaşan Çin pazarından çıkmaya eğilimli orta ve düşük teknolojili üretim sektörleri üzerine detaylı analiz ve fizibilite çalışmalarının yapılması önerilen 1. senaryo kapsamında, Türkiyenin kısa vadeli sanayi stratejisine uygun olarak, Özel Ekonomik Bölgeler Master Planında ilgili sektörlere özel bir odak geliştirilmesi öngörülüyor. Çalışmada, Çinin orta ve düşük teknoloji sektörlerinin Türkiyeye çekilmesi, artan ticari entegrasyon sonrasında ise yüksek teknolojili sektörlerde de yatırım çekilmesini sağlayabilecek ve Çinin Küresel Değer Zincirlerine entegrasyonun kolaylaşacağı ifade ediliyor.
Girişimlerin haritalandırılması ve insan kaynağının inşa edilmesinin önceliklendirilmesi de ayrıca vurgulanıyor. Bu haritalandırmanın ardından; küme oluşturma çabaları/hizmetleri ile kümelerin içindeki ve çevresindeki finansman şekillendirilmesinin doğru olacağı belirtiliyor.
Kuşak ve Yol Girişimi için ekonomik diplomasi yaklaşımı
Türkiyenin, Çin ile birlikte üretmesi ve teknoloji geliştirmesine odaklanan 2. senaryoda ise, endüstriyel becerileri ve tecrübesi ile Türkiyenin doğrudan yabancı yatırım için ideal bir aday olarak öne çıktığı düşünülüyor. Türkiye ekonomik yeteneklerine ek olarak, Doğu Avrupa, Kuzey Afrika ve Orta Asyayı birbirine bağlayan üçgenin merkezinde bulunuyor. Bu projeksiyonla birlikte Türk sanayisinin Kuşak ve Yol ülkelerine yetkinliğini ve deneyimlerini aktarması için iyi tasarlanmış tanıtım ve ekonomik diplomasi ajandası hazırlanması gerekiyor.
Türk demiryollarının gelişme planlarına uygun olarak, Çindeki olgunlaşan pazarlardaki faaliyetlerini azaltmak ve yurtdışındaki faaliyetlerini arttırmak isteyen CRRC gibi Çinli tren üreticileri ile ortaklık kurulması öneriliyor. Bu ortaklık sayesinde, Türk tedarikçilerinin dünyanın en büyük tren üretim ağlarından birine eklenmesiyle, CRRCnin varlık gösterdiği Doğu Avrupa, Orta Doğu ve Afrika gibi pazarlarda Türk endüstrisinin etkinliğinin artırılması hedefleniyor.
Türkiye, Çinin Avrupa ile bağlanma çabalarında kendini bir köprü olarak konumlandırmalı
Türkiyenin lojistik merkez olması konusunda yeni bir bakış açısı geliştiren 3. senaryoda, Türkiyenin güçlü kültürel ve diplomatik bağlantılarının olduğu Orta Asya ve Kafkaslar gibi bölgelerde çok taraflı iş birliği faaliyetlerini artırmasının önemine değiniliyor. Mersin ve İskenderun gibi yüksek kapasiteli Akdeniz limanlarının, Deniz İpek Yolu planlarının bir parçası haline getirilmesi önerilirken, Türkiyenin Çin ile AB arasında kendisini lojistik bir köprü olarak konumlaması gerektiğinin altı çiziliyor.
Kuşak ve Yol Girişiminin Avrupa ayağını oluşturan 16+1 İnisiyatifine katılmak ve bu platformda aktif bir rol oynamak için diplomatik ilişkiler kurulması da bir diğer önemli adım olarak görülüyor. Türkiyenin, Çin ile birlikte bölgedeki ulaşım altyapısı projelerinin entegrasyonunu ve koordinasyonunu sağlaması için bölgedeki ticaret akışlarının etkinliğini artırmak amacıyla özellikle Kafkaslarda ve Orta Asyada 16+1 İnisiyatifine benzeyen bir yapı kurabileceğinden söz ediliyor.
Lojistik açısından çok geni bir pencere açan çalışmada, İntermodal bağlantıyı sağlayacak şekilde entegre altyapı planlama yaklaşımı belirlenmesi ve uygulanmasının önemi vurgulanıyor. Dolayısıyla Türk gümrük kontrol noktalarının küresel en iyi uygulama örnekleriyle optimize edilmesi gerekliliğine dikkat çekilirken, gümrük ve sınırların dijitalleşmesi ve tek pencere sisteminin entegrasyonuyle desteklenmesi isteniyor. Gümrük kontrol noktalarında Blockchain gibi kolaylaştırıcı teknolojinin kullanımının da hızlandırılması öne çıkan maddeler arasında yer alıyor.
Çalışmadan çıkan bir diğer önemli bulgu ise e-ticaretin artmasıyla hava kargoculuğuna olan talebin yükselmesi olarak göze çarpıyor. Bu konuda İstanbul Havalimanının, şehrin kargo kapasitesini neredeyse dört katına çıkararak dünyanın öne çıkan hava kargo lokasyonlarından biri haline getireceğine işaret ediyor. Dolayısıyla İstanbul Havalimanının, hava kargo faaliyetleriyle doğrudan bağlantılı ekonomik ve lojistik bölgelerin tasarımı gerçekleştirilmesi gerektiği ifade ediliyor.
Türkiye ile Çin yeni pazarlar için güçlerini birleştirebilir
İki ülke arasındaki bölgesel işbirliği potansiyeli ile 3. pazarlara birlikte açılmayı işleyen 4. senaryo, ekonomik politikaların entegrasyonu ve pazara giriş stratejilerinin senkronizasyonunu hedefleyen bir Türkiye- Çin ajandasının tasarlanmasını ön planda tutuyor. Potansiyel sektörlerin tanımlanmasının ardından, seçilen pazardaki sektörler için detaylı analizler yapılmasını öngören senaryo ile tedarik zinciri olgunluğu, sektörel kapasite analizi, iş gücü değerlendirmeleri ve sektörel kümelenme gibi çalışmalara yönelinmesi öneriliyor.
Kuşak ve Yol Girişimindeki yatırım projelerinin, TİKAnın yatırım ajandasının bir parçası haline getirilmesi tavsiye ediliyor. Öte yandan, yeniden yapılandırılan Türk Eximbank, diğer özel bankalar ve Türk müteahhitlerin de, bu girişimin fon sağlayıcılarıyla bir araya getirilmesinin son derece yararlı olacağı ifade ediliyor.
TEN-T Projesindeki yeni demiryolu yatırım planları değerlendirilmeli
Ticaret koridoru inisiyatiflerine katılırken, ülkemizin taşımacılık rotalarının göz önünde bulundurulmasını ön planda tutan 5. senaryoda, Türkiyenin fiziksel altyapısını uluslararası standartların teknik özelliklerine uyumlu hale getirmenin önemine değiniliyor. Bu bağlamda Yeni Edirne-Kars Demiryolu Projesinin orta koridordaki Bakü-Tiflis-Kars Demiryoluna entegre edilmesi öneriliyor. Ayrıca Kuşak ve Yola daha iyi bir entegrasyon için İskenderun Limanı, Mersin Uluslararası Akdeniz Limanı, Çandarlı Limanı, Bandırma Limanı, AsyaPort ve Samsunport gibi limanlarının bağlantısının, ek demiryolu ve karayolu kanallarıyla ve bağlantı yollarıyla arttırılması bekleniyor. Asyada Kuşak ve Yol odaklı birden fazla Türk Ticaret merkezi kurulması gerekirken, Çin gibi belirgin pazarların dışındaki TTMlerin yerlerinin, kapsamlı ticaret ve yatırım analizlerine göre belirlenmesi gerekiyor.
Rapordan öne çıkanlar
Türkiye, altyapı ve gümrük işlemlerinde en iyi performans gösteren ülkeler arasında
Lojistik performansları ve gümrük işlemlerinin etkinliği bakımından, Kuşak ve Yol güzergahında yer alan pek çok ülkenin ekonomisinin dünya ortalamasının altında olduğu ifade ediliyor. Gelişmekte olan Orta Asya ekonomileri, Kuşak ve Yol koridorları üzerinde lojistik merkez olabilmek için ciddi yatırımlara ihtiyaç duyuyor. Orta ve Doğu Avrupadaki üst-orta gelirli üyeler, Kuşak ve Yol içindeki en iyi lojistik altyapı ve gümrük işlemlerine sahip ülkeler olarak başı çekiyor. Türkiye de, altyapı ve gümrük işlemlerinde en iyi performans gösteren Kuşak ve Yol ülkeleri arasında yer alıyor.
Kuşak ve Yolun odağında altyapı ve finansal yatırımlar var
Kuşak ve Yol Girişiminin çok boyutlu yapısı, Türkiye için de farklı alanlarda strateji geliştirilmesinin önünü açıyor. Şu ana kadar odaklanılan alanlar ise altyapı yatırımı ve finansal yatırımlar olarak göze çarpıyor. 2013ten bu yana gerçekleştirilen altyapı projeleri, Çinin toplam inşaat projelerinin yüzde 56sına (268 milyar dolar) denk gelmektedir. Aynı dönemde 65 Kuşak ve Yol ülkesinde gerçekleştirilen tüm altyapı yatırımlarının yüzde 17sinde Çinli şirketlerin konsorsiyum içinde yer aldığı görülüyor.
Çalışmada, 2013ten beri Çine yapılan tüm yatırımların yüzde 22sinin (153 milyar dolar) Kuşak ve Yol Girişimi ile ilgili yatırımlar olduğu ifade edilirken, Çinin güzergah ülkelerinde doğrudan yabancı yatırım, birleşme ve satın alma faaliyetlerinin artırdığına dikkat çekiliyor. Bu faaliyetlerin en fazla olduğu sektörler ise petrol ve gaz (yüzde 32), sanayi ürünleri (yüzde 12) ve finansal hizmetler (yüzde 12) olarak belirtiliyor.
Türkiyenin kazancı Kuşak ve Yoldan çok daha fazlası olabilir
Dünyanın ağırlık merkezi değiştiği vurgulanan çalışmadan çıkan bir diğer yaklaşım ise Türkiyenin Kuşak ve Yol üzerinde konumlandırılması yerine Türkiyenin ihtiyaçlarının, koridor ve kutuplardan oluşan karmaşık bir ağ üzerinde haritalandırılması. Türkiyenin Kuşak ve Yolun çok ötesinde, jeo-kültürel iş birliği potansiyelinin de farkında olması gerektiğine işaret edilirken, altyapı ve organizasyonel ağlar konusundaki yüksek uzmanlığı ile düşük riskli ve yüksek kazançlı projelerin seçilebileceği ve hatta bu tür projelerin bizzat Türkiye tarafından oluşturabileceğine dikkat çekiliyor.
Artan yatırım ihtiyacı Türk bankaları için fırsatlar barındırıyor
Kuşak ve Yol Girişimi için oluşturulan fonların çok büyük bir kısmının Çin Hükümeti tarafından sağlandığı görülüyor. Girişim kapsamında yüzde 100 mülkiyet çerçevesindeki devlet kredileri, poliçe bankaları, borç fonları öne çıkarken öz sermaye fonları altında 55 milyar dolarlık İpek Yolu Fonu öne çıkıyor. Geniş bir kurumsal spektrumda gerçekleşen fonlarda ise IMF, IBRD ve AB gibi çok uluslu fonlar ile ticari bankalar da yer alıyor. Dolayısıyla Kuşak ve Yok ekseninde artan yatırım ihtiyacı göz önüne alındığında, Türk Eximbank gibi yeniden yapılanan Türk bankaları için önemli fırsatlar görünüyor.
Türkiye, Çin ve Avrupa arasındaki ticari koridorun en önemli ağırlık merkezlerinden
Kuşak ve Yol Girişiminde Orta Koridor ülkelerinin karşılıklı ticaret tamamlayıcılıkları göz önüne alındığında, çeşitlendirilmemiş ihracat portföylerine sahip rezerv Orta Asya ülkelerinin, bölgedeki diğer ülkelerin taleplerini tamamlayıcı nitelikte olmadığı sonucu ortaya çıkıyor. Bölgede artan bağlantılar ise Türkiyenin bölgedeki pazar payını arttırmasına olanak sağlarken, Türkiyenin ihracat portföyünün de bölgenin ithalat portföyünü tamamlayıcı nitelikte olduğu verilerle destekleniyor.
Çalışmaya göre Kuşak ve Yol Girişimi, Çin ve Avrupa arasındaki kompleks ticari koridorlardan meydana geliyor olsa da Türkiyenin bu iki düğüm arasındaki önemli ağırlık merkezlerinden biri olduğu vurgulanıyor. Dolayısıla Türkiyenin bu girişimde alacağı aktif bir rol, Türk diplomasisine de hem bölgede hem de dünyada çok daha geniş bir hareket alanı kazandıracak.
Ticari entegrasyonda üç potansiyel yaklaşım ve strateji ön planda
Türkiyenin Çin ile ticaretini artırma stratejisinde, beş aşamada gerçekleşen ürün filtreleme analizine göre toplam 4914 ürün arasından 225 ürün için Türkiyenin Çin pazarını penetre etme fırsatı bulunuyor. Asyada açılacak Türk Ticaret Merkezleri kapsamında, Türkiyenin üreticilerini ve ürünlerini Çin pazarlarında özel programlar ve kurumlar aracılığıyla tanıtmak da Çin ile ticaret artıracak politikaların bir parçası olarak ifade ediliyor.
Kuşak ve Yol ülkeleriyle ticareti artırma ve kolaylaştırma yaklaşımında ise Türkiyenin bölge ülkeleri ile olan ticaret deseni uyumunu ticaret artışına dönüştürmek için ekonomik çerçevedeki diyalogların önemine vurgu yapılıyor. Dijital gümrük süreçleri, hızlandırılmış gümrükten çekme süreçleriyle beraber Kuşak ve Yol ülkeleri arasındaki ticari bariyerlerin azaltılmasını hızlandırmak ve bu ülkelerle lojistik bağlantıları güçlendirecek stratejiler üretmenin faydalı olacağı belirtiliyor.
Türkiyenin Çin ve Avrupa arasındaki köprü konumunu koruma perspektifinde de, Kuşak ve Yol ile Çin ve Avrupa arasındaki alternatif ticari koridorlarını güçlendirmesi ve zenginleştirmesinin Türkiyenin bölgedeki jeopolitik pozisyonu için bir tehdit oluşturduğuna dikkat çekiliyor. Bu bağlamda, Türkiyenin 16+1 İnisiyatifine dahil olarak aktif rol alması ve Doğu Avrupadaki ilişkilerinin güçlendirmesi gerektiği vurgulanıyor.
